Asset Publisher
Dzień mokradeł
Dzień mokradeł
Od 1997 roku, 2 lutego, w rocznicę podpisania w irańskim kurorcie Ramsar nad Morzem Kaspijskim Konwencji Ramsarskiej, czyli „Konwencji o obszarach wodno-błotnych”, w blisko 100 krajach obchodzony jest Światowy Dzień Mokradeł (ang. World Wetlands Day
Mokradła to tereny wodno-błotne lub podmokłe, takie ze zbiornikami wodnymi lub okresowo zalewane wodą, czyli obszary na pograniczy środowisk wodnego i lądowego. Są nie tylko jedną z ostatnich ostoi różnorodności biologicznej, czyli miejscem miejsce życia wielu rzadkich gatunków roślin, ptaków, owadów, pająków, ślimaków i innych, ale również to ogromny rezerwuar wody, niezwykle istotny z punktu widzenia walki ze zmianami klimatu, powodziami i suszą. Obszary mokradeł są ważne i dla całej planety, i dla lokalnych społeczności, ale też i dla ludzkich interesów.
Jest to międzynarodowy układ, którego pełna nazwa brzmi „Konwencja o obszarach wodno-błotnych mających znaczenie międzynarodowe, zwłaszcza, jako środowisko życiowe ptactwa wodnego”. Celem porozumienia jest ochrona i utrzymanie w niepogorszonym stanie obszarów określanych, jako „wodno-błotne”, szczególnie populacji żyjących tam ptaków. Do tej pory Konwencję podpisało 160 krajów, w tym Polska w 1998 i ratyfikowała w 2015.
Obecnie na liście znajduje się 2300 obszarów (mokradeł o międzynarodowym znaczeniu) o łącznej powierzchni ponad 250 milionów hektarów, czyli około 13-18% mokradeł lądowych i nadmorskich. W Polsce jest 16 obszarów chronionych wpisanych na listę Ramsar, między innymi: rezerwat przyrody Jezioro Łuknajno, Jeziora Świdwie, Karaś, Siedmiu Wysp, Drużno, Słońsk, Park Narodowy „Ujście Warty”, Biebrzański, Słowiński, Wigierski, Poleski, Narwiański Parki Narodowe, torfowiska w Karkonoskim Parku Narodowym, Stawy Przemkowskie i Milickie, Torfowiska Doliny Izery i Ujście Wisły.
Organizatorami obchodów są zwykle organizacje pozarządowe, ale również uczelnie lub parki narodowe. Co roku obchodom Światowego Dnia Mokradeł przyświeca inne hasło przypisane przez biuro konwencji ramskiej, choć w krajach, które ratyfikowały Konwencję, może być ono modyfikowane.
W poszczególnych latach hasła te miały następujące brzmienie:
1998 – Tylko jedna kropla wody
1999 – Ludzie i mokradła
2000 – Świętujemy nasze mokradła w międzynarodowym dniu
2001 – Świat podmokły- świat do odkrycia
2002 – Mokradła: woda, życie i kultura
2003 – Bez mokradeł – bez wody
2004 – Od gór do morza – mokradła w pracy dla nas
2005 – To bogactwo w różnorodności terenów podmokłych – nie trać tego
2006 – Bez wody, bez mokradeł; brak mokradeł, gorsza, jakość życia
2007 – Ryba na jutro?
2008 – Zdrowe bagna – zdrowi ludzie
2009 – Od źródeł do ujścia
2010 – Ochrona mokradeł szansą dla klimatu
2011 – Lasy dla wód i mokradeł
2012 – Turystyka podmokła – wspaniałe doświadczenie
2013 – Mokradła dbają o wodę
2014 – Mokradła a rolnictwo – partnerstwo dla wzrostu
2015 – Mokradła a nasza przyszłość: zacznij działać
2016 – Mokradła w zrównoważonym rozwoju
2017 – Mokradła zmniejszają ryzyko katastrof
2018 – Mokradła dla zrównoważonej przyszłości miast
2019 – Mokradła a zmiany klimatu
Światowe obszary podmokłe należą do najważniejszych regulatorów klimatu Ziemi. Ochrona mokradeł może pomóc zarówno ograniczyć globalne ocieplenie, jak i zaadaptować się do postępujących zmian klimatycznych. Jednak mokradła mogą też nieodwracalnie zmienić się wraz ze zmianami klimatu, w razem z nimi tysiące zamieszkujących je gatunków roślin i zwierząt, ponieważ są bardzo wrażliwe na obserwowany wzrost temperatury i zmiany rozkładu opadów.
Zmiany klimatu, których jesteśmy świadkami, spowodowane są przede wszystkim emisją gazów cieplarnianych do atmosfery i doprowadziły już do podwyższenia się średniej rocznej temperatury powietrza o 10C powyżej sprzed rewolucji przemysłowej. Zarówno tempo emisji gazów, jak i zmiany klimatu ciągle przyspieszają. Państwa, które podpisały i ratyfikowały Porozumienie Paryskie 12 grudnia 2015 roku, zobowiązały się utrzymać wzrost średniej temperatury globalnej znacznie poniżej 20C oraz dołożyć wszelkich starań, żeby wzrost globalnej temperatury nie przekroczył 1,50C. Aby to zrobić, należy do 2030 roku zredukować globalne emisje gazów cieplarnianych o połowę w stosunku do emisji z roku 2010, a do 2050 roku przejść na gospodarkę całkowicie bezemisyjną.
Scenariusze ograniczające globalne ocieplenie do 1,50C wymagają szybkiej i daleko idącej przebudowy energetycznej, która można osiągnąć jedynie za pomocą równoczesnego wprowadzenia szeregu technologii, zmiany schematów inwestycyjnych, a także zmiany postaw i zachowań ludzi.
Jak to się ma do terenów podmokłych – mokradeł? Otóż ma. Mokradła to, między innymi, bagna i torfowiska, które są osuszane dla potrzeb rolnictwa- hodowli bydła i wielkopowierzchniowych uprawach. Skutkiem zobowiązań klimatycznych jest również całkowite zrezygnowanie do 2050 roku z rolniczego użytkowania torfowisk i ich osuszanie.
Mokradła, a przede wszystkim bagna, czyli naturalne torfowiska, są najskuteczniejszym lądowym pochłaniaczem węgla, dzięki temu, że stale magazynują część tkanek roślinnych w pokładach torfu, co zapobiega ich rozkładowi. W skali świata torfowiska zawierają dwa razy więcej węgla niż wszystkie lasy na Ziemi i aż 30% całego węgla glebowego, podczas gdy zajmują jedynie około 3% powierzchni lądowych (dla porównania lasy pokrywają około 30% powierzchni kontynentów).
Gdy torfowiska zostają osuszane, stają się znaczącym źródłem CO2, ponieważ powstały przez tysiące lat torf otrzymuje warunki tlenowe i szybko ulega rozkładowi. W skali świata osuszono już do 20% torfowisk.
Przywrócenie wysokich poziomów wody na osuszonych torfowiskach jest jedynym skutecznym sposobem na ograniczenie ich negatywnego wpływu na klimat. W skali globalnej pozwoliłoby to uniknąć emisji około 2 gigaton CO2 rocznie. Przywrócenie warunków bagiennych oznacza konieczność odwrócenia wykonanych prac melioracyjnych i drenarskich. Taką restytucję przyrodniczą terenów podmokłych przeprowadza się już na całym świecie, wiele projektów wykonano również w Polsce.
Powtórne nawadnianie osuszonych torfowisk ma pozytywne konsekwencje nie tylko dla klimatu, ale również mogą pomóc w walce z niedożywieniem w miejscach gdzie lokalne społeczności opierają swoja egzystencję na rybołówstwie czy uprawie roślin na mokradłach.
Na terenie Nadleśnictwa „Śnieżka” w Kowarach można spotkać górskie torfowiska przejściowe i trzęsawiska. Torfowiska przejściowe spotyka się wyłącznie w leśnictwach obejmujących swoim zasięgiem dolne partie regla górnego. To, między innymi, leśnictwa Miłków, Borowice, Przesieka, Janowice, Strużnica, Przełęcz. Wyjątkiem jest kompleks Trzcińskich Mokradeł, położonych na wysokości 400 m n.p.m. Pozostałe torfowiska są tzw. torfowiskami wiszącymi, czyli położonymi na nachylonych stokach. Torfowiska przejściowe, na przykład w leśnictwie Przesieka, stanowią kontynuację kompleksu borów i torfowisk przejściowych rejonu Przełęczy Karkonoskiej, które są już położone na obszarze Karkonoskiego Parku Narodowego. Punktowo torfowiska przejściowe występują w Rudawach Janowickich.
Właściwie wszystkie z nich zostały w jakimś stopniu przekształcone, jednak w przypadku torfowisk przejściowych, płożonych bezpośrednio na czynnych ciekach, całkowite odwodnienie zazwyczaj jest bardzo trudne. Pomimo przekształcania torfowiska te nadal wzrastają – powierzchniowo i miąższość.
Źródła:
- Centrum Ochrony Mokradeł;
- Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska – ochrona mokradeł
- Serwis Nauka o Klimacie
- Inwentaryzacja Siedlisk Przyrodniczych Natura 2000 w Lasach Państwowych, Nadleśnictwo „Śnieżka”.
Zdjęcia: Anna Gugała.
Tekst: Bogumiła Chabowska-Dąbek.