Asset Publisher Asset Publisher

SUSZA w LESIE

07.09.2018 | Jacek Bartkowiak

Pogodne i ciepłe lato, po dość ciepłej wiośnie, to z jednej strony powód do radości dla ludzi spragnionych ciepłych dni, ale z drugiej strony dla rolników i leśników to zmartwienie- plony będą niższe o około 20 procent, a przy wilgotności ściółki około 10 procent, lasom grożą pożary.

Od blisko pół roku prawie w całym kraju obserwuje się bardzo słabe opady deszczu,
a w niektórych regionach wręcz brak opadów. Sporadycznie spadło trochę milimetrów wody na metr kwadratowy, były też opady burzowe, czyli nagłe i krótkotrwałe. Podsumowanie sum miesięcznych opadów dla bieżącego roku, na tle lat wcześniejszych, nie napawają optymizmem. Przykładowo w stacji meteorologicznej Nadleśnictwa „Śnieżka” zlokalizowanej w Leśnej Szkółce Kontenerowej Kostrzyca odnotowano następujące wartości:

Wykres 1:

Wykres przedstawia sumy opadów atmosferycznych w poszczególnych dniach w miesiącach: maj, czerwiec, lipiec 2018 r.

Wykres przedstawia sumy opadów atmosferycznych w latach 2014-2018 odnotowane w stacji meteorologicznej zlokalizowanej w Leśnej Szkółce Kontenerowej Kostrzyca.

Obserwacje wykonywane przez różne służby i sporządzone raporty mówią o suszy.

Warto w tym miejscu powiedzieć, czym jest susza i jak się definiuje to zjawisko.

Według Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej:

„susza jest zjawiskiem ciągłym o zasięgu regionalnym i oznacza dostępność wody poniżej średniej w określonych warunkach naturalnych. Suszą nazywa się nie tylko zjawiska ekstremalne, ale wszystkie, które występują w warunkach mniejszej dostępności wody dla danego regionu.

Rozróżnić można:

- suszę meteorologiczną, czyli okres trwający na ogół od kilku miesięcy do lat, w którym dopływ wilgotności do danego obszaru spada poniżej stanu normalnego w danych warunkach klimatycznych uwilgotnienia;

- suszę rolniczą, czyli okres, w którym wilgotność gleby jest niedostateczna do zaspokojenia potrzeb wodnych roślin i prowadzenia normalnej gospodarki w rolnictwie;

- suszę hydrologiczną, odnoszącą się do okresu, gdy przepływy w rzekach spadają poniżej przepływu średniego, a w przypadku przedłużającej się suszy meteorologicznej obserwuje się znaczne obniżenie poziomu zalegania wód podziemnych;

- suszę w sensie gospodarczym, będącą skutkiem wymienionych procesów fizycznych odnoszących się do zagadnień ekonomicznych w obszarze działalności człowieka dotkniętego suszą[…].

Naturalna zmienność klimatyczna wieloletnia i sezonowa pociąga za sobą zmienność zasobów wodnych, co bezpośrednio wiąże się ze zmianami składników bilansu wodnego. Przenoszenie się deficytu opadów na poszczególne elementy cyklu hydrologicznego wywołują zmiany w seriach czasowych tych elementów.

Zarówno gleba jak i wody podziemne odgrywają role spowalniającego filtru, czego rezultatem jest zmniejszenie się amplitudy obserwowanych elementów cyklu.”

W Polsce działa, między innymi, System Monitoringu Suszy Rolniczej prowadzony przez Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa- Państwowy Instytut Badawczy, na zlecenie Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Na podstawie raportów sporządzonych z obserwacji, badań i pomiarów dla upraw rolniczych, a w szczególności dla ziemniaków, warzyw gruntowych, chmielu, tytoniu oraz dla krzewów owocowych, szczególnie z okresu piątego od 1.05 do 30. 06 (mapa nr 1) i dziewiątego od 11.06 do 10.08 (mapa nr 2), stwierdzono wystąpienie suszy rolniczej na obszarze całej Polski,

Mapa Nr 1:

natomiast na terenie Dolnego Śląska raport wskazuje zagrożenie suszą znacznej części województwa.

Mapa Nr 2:

Susza jest naturalnym zagrożeniem, o charakterze regionalnym, wywoływanym głównie niedoborem opadów w połączeniu z innymi sprzyjającymi czynnikami. Skutki występowania suszy są dotykają zarówno ludzi, jak i środowiska. Mogą osiągnąć różne rozmiary, ale odczuwalne są zazwyczaj powoli i często objawiają się, jako inne zagrożenia, na przykład pożary, głód, erozja, zamieranie pojedynczych drzew i całych drzewostanów.

„Woda jest źródłem życia” i nie jest to slogan, lecz oczywista prawda. Każdy organizm, zwierzęcy czy roślinny, składa się z wody- człowiek również w około 75-80 procentach.

Nie można żyć bez wody!

Skutki tegorocznej suszy, a tak naprawdę suszy obserwowanej już od 2014 roku, wszędzie dookoła można zaobserwować.

Zdjęcie Nr 1. Susza rolnicza

Na terenach leśnych są też już widoczne: bardzo sucha ściółka leśna chrzęszcząca pod nogami, rzadsze korony drzew iglastych, przebarwiające się i zamierające liście drzew liściastych i krzewów, mniej niż w latach ubiegłych grzybów.

Zdjęcie Nr 2. Rzadsze korony drzew iglastych.

Zdjęcie Nr 3. Rzadsze korony drzew liściastych.

Z czynionych obserwacji i z uzyskanych wyników leśnicy obawiają się jeszcze jednego poważnego skutku suszy: masowego pojawienia się owadzich szkodników drzew, szczególnie tzw. wtórnych, czyli, na przykład, kornika drukarza.

Zdjęcie Nr 4. Żer kornika drukarza.

Owady, dla których drzewa stanowią źródło pożywienia, często wykorzystują to, że są one osłabione.

Susza, czyli brak możliwości pobierania dostatecznej ilości wody potrzebnej do życia, bardzo osłabia wysokie drzewa, które tracą naturalne sposoby ochrony.

Leśnicy monitorują stan sanitarny lasów, aby w odpowiednim monecie i w odpowiedni sposób zadziałać. Ustawiają pułapki do odławiania różnych gatunków owadów szkodliwych dla lasów sprawdzając w ten sposób, czy nie wykazują tendencji wzrostu liczebności. Może się tak zdarzyć, że profilaktyczne zabiegi, które wykonują leśnicy, nie będą wystarczające i będą musieli usuwać porażone i uschnięte drzewa, aby zapobiec rozprzestrzenianiu się owadów i chorób grzybowych.

Zdjęcie Nr 5. Pułapki feromonowe na kornika drukarza.

Zdjęcie Nr 6. Zainteresowanie wśród turystów ustawioną pułapką feromonową.

W dniach 22-24 sierpnia 2018 roku na terenie Nadleśnictwa „Śnieżka” prowadzono nalot dronem nad obszary leśne, gdzie wykonywano zdjęcia w podczerwieni na terenach. Które jako pierwsze pokazały objawy zamierania wskutek suszy.

Celem nalotu było sprawdzenie przy pomocy specjalnych narzędzi analitycznych, jak postępować może proces zamierania drzewostanów osłabionych przez suszą.

Zdjęcie Nr 7. Dron z kamerą na podczerwień.

Poniższa mapa przedstawia wstępną analizę osłabionych drzewostanów z danych uzyskanych podczas nalotów dronem z kamery na podczerwień.

„Woda to życie”. Pamiętajmy o tym, szczególnie teraz, gdy odczuwamy skutki suszy.

Zbiorniki retencyjne znajdujące się na terenie Nadleśnictwa „Śnieżka”, do niedawna wypełnione wodą i skupiające wokół siebie leśne życie, są coraz płytsze ponieważ zasilające je cieki wodne wysychają.